پرسش:
در قدیم الایام به علت اینکه سفرها خسته کننده و طولانی بوده است اسلام برای راحتی مسافران، دستور داده که نمازها را شکسته بخوانید؛ اما امروزه با توجه به پیشرفتهایی که حاصل شده خیلی از سفرها بدون خستگی و حتی به صورتی کاملا تفریحی، انجام میشود؛ چرا باید در اینگونه مسافرتها باز هم نماز را شکسته بخوانیم؟!

 پاسخ:

اگر واقعا علّت شكسته خواندنِ نمازهای چهار ركعتی، فقط و فقط رفع خستگیِ مسافران بود شاید میتوانستیم قبول کنیم که اگر سفری بدون خستگی بود نماز هم باید تمام خوانده شود؛ ولی مشکل اینجاست که ما مطمئن نیستیم که علت شکسته خواندن نماز، فقط همین باشد؛ شاید علتهای دیگری هم داشته باشد که عقل ما به آن پی نبرده باشد.

مؤیّد این مطلب اینستکه به طور مثال در رساله ها آمده که اگر شخصی به قصد معصیت سفر کند ـ هر چند سفرش هم با مشقّت باشد ـ باید نمازش را تمام بخواند  و یا اگر کسی قصد ده روز بکند باز هم باید نماز کامل بخواند (هر چند در سفرش بسیار خسته شود)؛ اینها نشان میدهد که خستگی سفر، ملاک و معیار شکسته خواندن نیست.

توضیح این مطلب اینستکه مفسّران با توجّه به آيه و رواياتى كه وجود دارد، حكم به شكسته شدن نماز مسافر داده‌اند؛ بنابراين، محکمترین دليل بر لزوم شکسته خواندن نماز در سفر، وجود آيه و روايات است؛ طبق اين دلايل وظيفه ما شكسته خواندن نماز است، چرا كه در این آيه و روايات به فلسفة واقعی این حکم اشاره نشده است. در اين‌گونه موارد ممكن است با دليل‌هاى عقلى يا تجربى به بخشى از آنها پى‌ببريم، ولى چون علم و عقل ما محدود است، نمى‌توانيم فلسفة كامل آن را به دست آوريم، امّا از آنجا كه به عالِم و حكيم بودن خداوند يقين داريم از اين‌رو طبق اقتضاى روحية بندگى، به آن دستور عمل ميكنيم.

 ******

 البته باید به این نکته نیز توجه کرد اگر بر هم فرض قبول کنیم که علّت شکسته خواندن نماز در سفر بخاطر این بوده که در گذشته همواره سفر، ملازم با زحمت بوده  باز میتوان گفت که:

درست است كه امروزه تسهيلاتى دربارة وسايل مسافرت، به وجود آمده است، ولی با اين همه هرگز زندگى در سفر، مانند زندگى در خانه نيست و آن شرايطى كه براى انسان، در محلّ خود فراهم است، در بيرون شهر فراهم نيست؛ بنابراين، مشكلات سفر هم‌چنان محسوس است. شما اگر به تجربة خودتان مراجعه كنید، ملاحظه خواهید كرد كه اصولاً در سفر ـ به ویژه در میان راه ـ آن آرامش لازم وجود ندارد؛ به ویژه آن كه در سفر با وسایل سریع، دغدغه‏ها بسیار زیاد و فرصت اندك است.

ضمنا باید این مطلب را هم در نظر بگیریم که تمام سفرهای زمانهای قدیم، سخت و دشوار نبوده، بلکه برای افرادی که بضاعت مالی چندانی نداشتند سخت  بوده است و در همان زمان افراد ثروتمندی بودند که با بهترین مَرکبها و در زیر سایه بان و با حَشم و خدم به سفر میرفتند، ولی از نظر اسلامی باز هم باید نمازشان را شکسته می خواندند.