سؤال:
جریان فدك چيست؟

 جواب:

«فدك» يكى از دهكده‏هاى آباد اطراف مدينه در حدود 140 كيلومترى نزديك خيبر بود. در سال هفتم هجرت كه قلعه‏ه اى خيبر يكى پس از ديگرى در برابر رزمندگان اسلام سقوط كرد قدرت مركزى يهود درهم شكست. آنها كسى را خدمت رسول خدا  فرستادند و با او صلح كردند و حاضر شدند نيمى از «فدك» را به پیامبر واگذار كنند. پيامبر اکرم از آنها پذيرفت و اين صلح را امضا فرمود.

با توجه به آية 7 سوره حشر، «فدک» مخصوص پيغمبر گرامى اسلام  بود و مى‏توانست در مورد خودش يا مصارف ديگرى كه در این آیه به آن اشاره شده مصرف كند؛ لذا پيامبر  آن را به دخترش فاطمه بخشيد. این مطلب را بسيارى از مورّخان و مفسّران شيعه و اهل سنت بیان كرده‏اند، از جمله در کتاب «الدرّ المنثور» که یکی از تفاسیر اهل سنت است آمده است که پيامبر اکرم فدك را به فاطمه  بخشيد. (1)

ولى بعد از پيامبر كسانى كه وجود اين قدرت اقتصادى را در دست همسرِ على  مزاحم قدرت سياسى خود مى‏ديدند تصميم گرفتند ياران على را از هر نظر منزوى كنند. لذا به بهانه ی این که پیامبران الهی، ارثی از خود به جا نمی گذارند آن را مصادره كردند. آنها با اينكه فاطمه رسماً مالک آن بود از او شاهد خواستند. آن حضرت نيز شاهدانی آوردند كه پيغمبر اکرم شخصاً فدك را به او بخشيده است؛ اما با اين وجود اعتنا نكردند.

در دوران هاى بعد، هر يك از خلفا كه مى‏ خواستند تمايلى به اهل بيت  نشان دهند، فدك را به آنها باز مى ‏گرداندند، اما چيزى نمى‏ گذشت كه ديگرى آن را مجدداً مصادره مى‏ كرد! و اين عمل بارها در زمان خلفاى «بنى اميه» و «بنى‏ عباس» تكرار شد.

داستان فدك و حوادث گوناگونى كه در رابطه با آن در صدر اسلام و دوران هاى بعد روى داد از دردناك ترين و غم انگيزترين و در عين حال عبرت انگيزترين فرازهاى تاريخ اسلام است. (2)

____________________________

1- الدر المنثور في تفسير المأثور، ج‏4، ص177

2- برگرفته از: يكصد و هشتاد پرسش و پاسخ، ص629