سؤال:

در خاک، مقدار زیادی میکروب وجود دارد و امروزه علم پزشکی خاک را یکی از عامل های انتقال بیماری ها می داند؛ با این وجود چرا اسلام دستور داده برای تیمم کردن از خاک استفاده شود؟!

جواب:

این مطلب كه در خاک حتما آلودگی  های فراوانی وجود دارد، مطلب صحیحی نیست؛ بلکه امروزه ثابت شده كه خاك به خاطر داشتن باكتري  هاى فراوان مى‏تواند آلودگي  ها را از بين ببرد، اين باكتري  ها كه كار آنها تجزيه كردن مواد آلى و از بين بردن انواع عفونت  ها است معمولا در سطح زمين و اعماق كم كه از هوا و نور آفتاب بهتر مى‏توانند استفاده كنند فراوانند، به همين دليل هنگامى كه لاشه‏هاى حيوانات و يا بدن انسان پس از مردن، زير خاك دفن شود و همچنين مواد آلودة گوناگونى كه روى زمين  ها مى‏باشد، در مدت نسبتا كوتاهى تجزيه شده و بر اثر حملة باكتري  ها كانون عفونت از هم متلاشى مى‏گردد.

مسلّم است اگر اين خاصيت در خاك نبود كرة زمين در مدت كوتاهى مبدّل به يك كانون عفونت مى‏شد، اصولا خاك خاصيتى شبيه مواد «آنتى بيوتيك» دارد و تأثير آن در كشتن ميكروب  ها فوق  العاده زياد است. بنابراين خاكِ پاك، نه تنها آلوده نيست بلكه از بين برندة آلودگي  ها است و مى‏توانـد از اين نظر تا حدودى جانشين آب شود، با اين تفاوت كه آب، حلّال است، يعنى ميكروب  ها را حلّ كرده و با خود مى‏برد ولى خاك، ميكروب‏كش است.(1) 

البته باید توجه کرد که پسنديده نيست كه برای تیمم از خاک  های کثیف استفاده شود؛ در قرآن آمده است که: «با خاك پاك، تيمم كنيد.»(2)  و همین طور در حدیثی امام صادق می  فرمایند: «خاك تيمم را از زمين  هايى كه زير پاى مردم است و مردم روى آن رفت  و آمد مى  كنند تهيه نكنيد.»(3)

اين تأكيد براى آنست كه خاكى كه در اين زمين  هاست غالبا در معرض آلوده شدن و كثافت اسـت، ولـى خـاك  هايى كه در زير پاى مردم نبوده و در نتيجه دور از دسترس است غالبا تميز و پاكيزه مى  باشد.

 ******

 نتیجه اینکه: تیمم بر روی خاک تمیز، بطور معمول ضرری برای انسان ندارد و مواردی که به علت بیماری خاص، دست زدن به خاکِ تمیز برای فردی ضرر داشته باشد مانند موارد استثناء در دیگر قوانین، احکام خاصّ خود را دارند و عیب و نقصی برای حکم تیمم با خاک محسوب نمی  شوند (همچنان  که استفاده از آب تمیز با وجود خاصیتِ پاک  کنندگی  اش نیز برای بعضی افراد ضرر دارد.)(4)

به نقل از کتاب: پاسخ به شبهات دینی، حسین جمالی، ص 69

---------------------------------------------

(1) تفسير نمونه، ج‏3، ص 401

(2) سورة نساء، آیة 43 : (فَتَيَمَّمُوا صَعيداً طَيِّباً)

(3) وسائل الشیعه، ج‏3 ، ص 349