سؤال:

در قرآن آمده است که شیطان از فرشتگان بوده است(1) اشکالی که وجود دارد این است که مگر نمی گویند فرشتگان گناه نمی کنند پس چرا شیطان نسبت به دستور الهی سرپیچی کرد؟!

جواب:

جالب است که بدانیم شیطان از فرشتگان نبوده بلکه یکی از اجنّه بوده است در سوره ی کهف آیه 50 به جن بودن شیطان تصریح شده است:

وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ كانَ مِنَ الْجِن‏ّ

ترجمه: به ياد آريد زمانى را كه به فرشتگان گفتيم: «براى آدم سجده كنيد!» آنها همگى سجده كردند جز ابليس كه از جن بود.

البته باید توجه کرد که هر چند شیطان از فرشتگان نبوده ولى آن قدر خدا را پرستش كرده بود كه به مقام فرشتگان مقرّب خدا نائل شده بود.

در روایتی از امام رضا(ع) میخوانیم که ایشان فرمودند:

«فرشتگان همگى معصومند و محفوظ از كفر و زشتيها به لطف پروردگار» راوى حديث مى‏گويد به امام عرض كردم: «مگر ابليس فرشته نبود؟!» امام فرمود: «نه، او از جن بود، آيا سخن خدا را نشنيده‏ايد كه ميفرمايد:" وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كانَ مِنَ الْجِنِّ» (2).

در حديث ديگرى از امام صادق ع نقل شده كه يكى از ياران خاصش مى‏گويد از امام در باره ابليس سؤال كردم كه آيا از فرشتگان بود؟ امام در جواب فرمود: «نه از جن بود، ولى همراه فرشتگان بود، آن چنان كه آنها فكر مى‏كردند از جنس آنان است (بخاطر عبادت و قربش نسبت به پروردگار) ولى خدا مى‏دانست از آنها نيست، هنگامى كه فرمان سجود صادر شد آنچه مى‏دانيم تحقق يافت» (پرده‏ها كنار رفت و ماهيت ابليس آشكار گرديد) (3).

بنابراین شیطان، فرشته نبوده است. (4)

-------------------------------------------

(1) وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ أَبى‏ وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرينَ 

ترجمه: و (ياد كن) هنگامى را كه به فرشتگان گفتيم: «براى آدم سجده كنيد!» همگى سجده كردند جز ابليس كه سر باز زد، و تكبر ورزيد، و از كافران شد.  (سوره بقره آیه 34)

(2) نور الثقلين، ج3 ، ص 267.

(3) همان

(4) بر گرفته از : تفسیر نمونه، ج‏12، ص 466