پرسش:
آیا وجود سازمان­های اطلاعاتی در یک حکومت اسلامی، خلاف شرع نیست؟ مگر در قرآن نیامده که در کارهای دیگران تجسس نکنید؟!

 جواب:

هر حكومتى وظيفه دارد كشورش را از شرّ توطئه­ هاى جاسوسان دشمن حفظ كند. بى شك اگر مسؤولان جامعه بخواهند در برابر هر پيش آمدى با حسن ظن برخورد كنند به زودى گرفتار توطئه ­هاى دشمنان خارجى خواهند شد، زيرا نقشه ­هاى آنان بسيار مرموز، و افراد آنها كاملا ظواهر را حفظ مى­ كنند، و جز با تجسّس دقيق، امكانِ خنثى كردن آن توطئه ­ها وجود ندارد.

در چنين مواردى بايد حسن ظن را كنار گذاشت، و براى حفظ مصالح امّتِ اسلامى به تجسّس پرداخت و در واقع فلسفه تشكيل دستگاه­هاى اطلاعاتى و ضدّ اطلاعاتى (ضدّ جاسوسان بيگانه) همين است. البته چه بسا افرادى كه مورد سوءظن واقع مى ­شوند و در اسرار زندگى آنها تفتيش به عمل مى ­آيد، افراد سالم و بى­ گناهى باشند، ولى بديهى است براى پيدا كردن جاسوسان دشمن، چاره ­اى جز جستجوى وسيع در تمام مواردى كه احتمال آن وجود دارد نمى ­باشد.

داستان تفتيش کردن زنى كه اخبار مدينه را در جريان فتح مكه براى ابوسفيان مى­ بُرد معروف است. در تاریخ آمده است که على از طريق تهديد کردن آن زن با شمشير، او را مجبور کرد تا نامه منافقان را كه در لابلاى گيسوى خود پنهان كرده بود بيرون بياورد و تحويل دهد.

از آيات قرآن مجيد نیز استفاده مى­ شود كه اين مسأله در عصر انبياى گذشته نيز وجود داشته است و گاه به صورت اعجازآميز حتى از پرندگان براى آگاهى از اوضاع مناطق دور دست مانند آنچه در داستان سليمان و هدهد آمده استفاده مى ­كردند. در حديثى نيز از امام رضا مى ­خوانيم: «پيامبر اكرم  هنگامى كه لشكرى را مى ­فرستاد و اميرى بر آنها مى گماشت (كه ممكن بود گاهى مورد اتّهام واقع شود) همراه او يكى از افراد مورد اعتماد را مى ­فرستاد تا اخبار او را جستجو كرده و به رسول اللّه گزارش دهد.»(2)

در جايي ديگر آمده است كه حضرت على در نامه ­اي به مالك اشتر مى ­فرمايد: «با فرستادن مأموران مخفى از بين افراد راستگو و باوفا، اعمالِ كارمندان و كاركنانت را زير نظر بگير، زيرا جستجوى مداومِ پنهانى نسبت به كارهاى آنها سبب مى ­شود كه به امانت­دارى و مدارا كردن نسبت به زيردستان ترغيب شوند.»(3)

البتّه مفهوم مطالبی که بیان شد اين نيست كه اين امر بهانه ­اى شود براى دخالت در زندگى خصوصى همه افراد و افشاى اسرارى كه هيچ­گونه ارتباطى با مصالح امت ندارد(4)

به نقل از کتاب پاسخ به شبهات دینی، حسین جمالی، ص 96

 -----------------------

(1) اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا (سورة حجرات، آیة 12) ترجمه: از بسياری از پندارها در حق يكديگر اجتناب كنيد كه برخى ظنّ و پندارها معصيت است و نيز هرگز در کار یکدیگر تجسس مكنيد.

(2) وسائل الشيعه، ج 11، ص 44

(3) نهج البلاغه، نامة 53                              

(4) برگرفته از: اخلاق در قرآن، ج3 ، ص354